Een ruime week geleden overleed mijn lieve opa van 92. Om alle gevoelens een plaatsje te geven, schrijf ik altijd erg graag. Daarom heb ik onderstaande blog geschreven. Ik draag deze blog op aan mijn opa die, samen met mijn oma, een van de trouwste lezers van mijn blog was. Hij zal deze nooit meer lezen. Rust zacht, lieve gekke, grappige opa!
Eind september
Ik stap binnen op een moeilijk moment. Het is dinsdagmiddag twee uur en opa ligt in bed. Niet zijn gebruikelijke gewoonte; aangezien opa en oma altijd vroeg uit de veren zijn. De laatste weken ging dat al niet meer, omdat opa zo’n pijn had aan zijn heup. Opa’s kanker is in razend tempo uitgezaagd van jarenlang sluimerende prostaatkanker naar de schouders, ribben en heup. Als ik binnenkom heeft opa pijn, heel veel pijn. Niet het type pijn dat te verdragen is. Dit gaat niet lang meer duren is mijn gedachte en wat vind ik het vreselijk om hem zo te moeten zien lijden.
Overdenkingen
De afgelopen weken heb ik me veel afgevraagd wat er omgaat in het hoofd van iemand die weet dat hij gaat overlijden. Ik vergeleek het even vreemd met bevallen van een baby. Elke nacht rond de 40 weken denk je ‘zou ie vannacht dan komen?!‘ En de meeste nachten erna werd ik weer wakker zonder dat er iets gebeurd was (zeker omdat Sam bijna twee weken overtijd kwam). Zou dat met overlijden ook zo zijn? Dat je denkt ‘misschien word ik morgen niet meer wakker?!’ Wat voor gevoel zou je dat geven? En kun je je lichaam eigenlijk de opdracht geven om het op te geven, waardoor je eigenlijk ‘natuurlijk’ overlijdt. Wat krijg je nog mee van het leven om je heen als je alleen nog maar slaapt en tussendoor wakker wordt van de pijn? Wanneer zeg je je laatste woorden tegen elkaar met de gedachte dat het misschien de laatste keer is dat je elkaar ziet? En wat als je dan toch weer wakker wordt? Zeg je ze dan elke keer opnieuw tot het de laatste keer is?
Wanneer gaat angst voor het ergste wat kan gebeuren (het overlijden van de ander) over in de wens dat de ander gaat overlijden, omdat het zo ook niet meer kan. En wanneer heb je het gevoel dat je écht niet verder meer wilt, dat de vreselijke gevolgen en pijn van de kanker zo heftig zijn dat het mooie wat je nog in je leven ervoer, niet meer opweegt tegen alles wat tegen je vecht. En zou opa nu van boven kunnen zien hoe het met oma gaat?
Er zijn zoveel dingen die ik me afvraag als de dood ineens zo dichtbij komt. En er zijn zoveel dingen ik nooit zal weten tot ik hetzelfde meemaak.
Vroeger
Als ik aan opa denk, denk ik terug aan knutselen in Schoonoord. Hele pakken vouwblaadjes die in de prachtigste dieren en huizen gevouwen werden. De stacaravan in Drente heeft ons vele mooie vakanties opgeleverd: met de huifkar op pad, langs de hunebedden en een bezoek aan Ellert en Brammert. Lange fietstochten, midzomerfeesten, de Kibbelkoele en vooral gezellig in de stacaravan. En elk jaar had opa wel iets verbouwd aan de stacaravan. Of het nou een WC was of een keuken die opgeknapt werd. Klussen kon mijn opa wel. Hij had toch immers twee handen gekregen, waarom zou je ze dan niet gebruiken? Lachend stond hij ook op zijn 85e nog op een ladder kozijnen in mijn huisje in de vogelzang te schilderen. Soms zagen wij beperkingen, waar opa lachend zijn schouders voor ophaalde: hij kon toch nog staan en het ging toch goed? Dus waarom het dan niet gewoon doen met een grote praktische glimlach?
Ook bezochten we met de familie regelmatig Osaka, waar we gebruik maakten van het buffet. Maar natuurlijk altijd een plekje (een groot plekje) overhouden voor een traditionele ijswedstrijd. Want opa en ik streden altijd wie de meeste bollen ijs naar binnen kon werken. Bij tien bollen hielden we het allebei voor gezien. Buikpijn tot gevolg, maar compleet waard! Het bourgondische hebben we in deze familie sowieso niet van een vreemde, want opa hield wel van eten. Door de jaren heen zijn we heel regelmatig met de familie gaan eten, waarbij de Lodge toch wel favoriet was. Desondanks waren de pannenkoeken van de Pannenkoekenbakker ook vaak opa’s grote favoriet
De digitale wereld
Veel respect heb ik ook voor hoe actief hij nog was op de iPad. Als ik langskwam kon ik er op rekenen dat opa mijn laatste blog inclusief foto’s al wel gelezen had! En inclusief alle details konden we er dan gezamenlijk over praten. En uiteraard mocht ik regelmatig ook even helpdesk spelen. En als opa iets nieuws op de iPad leerde, dan kwam gelijk het blocknote erbij en werd elke uit te voeren stap exact genoteerd, waarna opa de stappen uitvoerde terwijl ik keek of alle stappen goed gingen. En zo leerde hij mails versturen, mails printen, mails beantwoorden, webpagina’s openen, Facebook bekijken, een spelletje spelen, Skypen, geld overmaken en ga zo maar door. En dat op je 92e nog!
Sinterklaas
Traditiegetrouw wordt in ons gezin nog altijd sinterklaas gevierd, waarbij opa en oma ook vanaf 1993 altijd aansloten. 3 of 4 juten zakken werden door ons allen gevuld met cadeautjes voor iedereen. Daarnaast deden we ook surprises. De rolverdeling tussen opa en oma was altijd heel helder: opa was voor de surprises, oma voor de gedichten, waarna er een prachtig geheel ontstond. En draaien aan de draaischijf maar om de juten zakken te legen, wie mag er een cadeautje pakken?
Grapjes
Opa had ook altijd een heel scala aan grapjes die voorbij kwamen met enige regelmaat. Na het dessert: ‘Zo, nu eerst een harde mokka‘. Scheetje gelaten? ‘Wie de huur niet heeft betaald moet er uit‘. Stond je aan de deur? ‘Je hoeft niet meer te komen, want je bent er al!‘, Terwijl hij je onder je kin aantikte ‘Je hebt hier iets zitten‘, waarna je naar beneden keek en je de vinger tegen je kin kreeg omdat je er weer ingetrapt was. ‘Je kunt er beter van piesen dan van een korstje kaas‘, ‘Net is een ook een meisje‘. En er zijn er nog zoooveel meer die ik weet als ik ze hoor.
Pannenkoeken
Pannenkoeken van Bas waren ook een groot favoriet. Opa hield al van pannenkoeken, maar de laatste jaren vierden we de verjaardagen met opa en oma los. Alle drukte was voor opa met zijn hoorapparaten niet goed meer te volgen en dus nodigden we ze uit voor pannenkoeken. Bas druk aan de bak, maar tegen opa’s eetlust kon hij niet opbakken. Twee jaar geleden gingen er nog 6, 7 en uiteindelijk 8 pannenkoeken in.
Ook drie weken geleden gingen we pannenkoeken eten, maar dit keer bij opa en oma thuis. Opa kon niet zo goed meer overeind en had veel pijn in zijn heupen de laatste maanden. Een gevolg van de uitgezaaide kanker. De hormoonspuit had niet geholpen en het traject was omgezet naar een palliatief traject. Die zaterdag klom hij uit zijn zit-sta-stoel om naar de keuken te gaan voor de pannenkoeken. Acht pannenkoeken ging niet meer, maar de twee die hij at gingen er smakelijk in. ‘Zoveel kan ik normaal niet aan hem kwijt hoor‘, zei oma. ‘Maar dit is snoepen‘, zei mijn opa met een grote ondeugende glimlach.
Niets is onvoltooid
Wat ik zo mooi vind aan opa en oma is dat ze alles gedaan hebben toen het kon. Toen langzaam dingen niet meer konden accepteerden ze dat. Toen ze niet meer naar Zwitserland op vakantie konden zeiden ze ‘maar we hebben het gedaan toen het kon‘ en deden wat wel nog ging. Zo ging het ook toen ze niet meer konden hardlopen, auto rijden en fietsen. Nooit was daar ‘wat vreselijk dat het niet meer kan‘, terwijl het toch niet altijd gemakkelijk zal zijn om te accepteren dat je lichaam niet meer wil wat je hoofd nog wel zou willen kunnen. En terwijl er dingen niet meer konden, kwam er wel weer een nieuwe generatie. Na kleinkinderen werd in 2010 Lucas geboren, het eerste achterkleinkind. Vreugdevol en verdrietig tegelijk, omdat Lucas slechts een uur geleefd heeft. Daarna volgden nog 9 andere achterkleinkinderen, die ze stuk voor stuk zagen groeien. Ze maakten het allemaal mee en bleven altijd vol interesse. Sam, onze zoon, is het laatste kleinkind dat opa heeft meegemaakt. Misschien realiseerde hij zich dat wel toen hij eind januari zei ‘Zó, dat zijn de jongste en de oudste bij elkaar‘ , terwijl hij zo zichtbaar genoot van Sams heerlijke enthousiasme. 91 jaar leeftijdsverschil.
En dan is uiteindelijk niets meer onvoltooid. Opa heeft alles gezien, alles meegemaakt wat hij wilde meemaken. Hij laat 3 generaties aan kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen na. Het leven was voltooid. Het is een mooie leeftijd, maar toch blijft het verdrietig, want het is mijn opa.
De man die daar in bed lag, was niet echt mijn opa meer. Niet meer die levendige gekke opa, die altijd grapjes maakte, kwiek en fit was, hield van lekker eten. En als alles wat je nog kunt is in bed liggen en verzorgd worden, wachten op je einde, wat heeft het dan nog voor zin. Het loslaten is niet gemakkelijk, want met 3 kinderen, 7 kleinkinderen en 10 achterkleinkinderen is er nog zoveel om voor te leven. En wat zou hij dat graag gedaan hebben met een gezond lichaam. Hij had het nog zo graag gewild als zijn lichaam het had gekund.
Na twee weken in pijnlijke onzekerheid en afwachten heeft mijn opa op 11 oktober 2021 rust gevonden. Hij is 92 jaar en 9 dagen geworden. Hij was een geweldige opa.
| Tijdens de crematie heb ik een stukje geschreven en voorgelezen. Je komt wellicht wat dubbelingen uit de blog, maar daar moet je even doorheen lezen :). Hieronder volgt het stukje: ‘Ine, ik heb weer hulp van je nodig met de iPad’ Twee uur later zit ik met opa op de bank, hij een notitieblokje – ik de iPad op schoot. ‘Druk op het vierkantje met potloodje rechtsboven’. Tik op vakje ‘Ontvanger’. ‘‘Typ de naam van ontvanger in het scherm’. ‘Tik op onderwerp en typ het onderwerp’. ‘Typ het bericht’. Als Opa met de iPad bezig was, ging dat heel secuur, elke stap werd vakkundig genoteerd. En na het schrijfproces ging hij het zelf proberen. Zelf de iPad op schoot en begon de instructies te lezen, waarna hij stap-voor-stap zijn nieuwe mail opstelde. Het ging ook wel eens mis, zoals toen hij na het oefenen met geld overmaken tussen spaar- en gewone rekening ging ‘oefenen’ door geld over te maken naar de Bond van gepensioneerden. Maar het geld kwam niet meer terug. Hoe kon dat nu? Of toen we een mail gingen beantwoorden, maar er een bijlage bij de mail zat, waardoor er een extra stap verscheen in het menu ‘Wilt u de bijlagen toevoegen aan het bericht?!’, maar die stap stond niet in zijn gemaakte handleiding. Tot het laatst toe had opa interesse om te leren op de iPad. Toen we krap 3 weken geleden pannenkoeken gingen eten bij opa en oma, moest ik nog even de printer maken. Want ‘hij doet het niet meer met de iPad, Ine! Kun jij er misschien even naar kijken?’ Altijd! Na een herinstallatie van de wifi was het snel opgelost. Diezelfde dag genoot hij van 2 door Bas gemaakte pannenkoeken. ‘Nou, normaal kan ik niks aan hem kwijt’, zei oma nog. Waarna opa met een grote ondeugende glimlach in zijn ogen zei ‘Ja, maar dit is snoepen’. Dat is hoe ik me opa herinner, een gekke vrolijke lieve betrokken opa, eerlijk en oprecht als je met hem praatte, maar ook nooit bang om emoties die er mogen zijn, te laten zien. Realistisch, maar altijd grapjes aan het maken. Scheetje gelaten? ‘Wie de huur niet heeft betaalt, die moet er uit’. Stond je voor de deur? ‘Je hoeft niet meer te komen, want je bent er al’. Ondanks zijn gezondheid die verslechterde bleef hij interesse tonen in alles om hem heen. Sam was alweer het tiende achterkleinkind, maar wat kon hij van hem genieten. Gek en lief doen tegelijk. Sam die natuurlijk maar wat graag wild doet, kon bij opa wel zijn ei kwijt. Op het laatst kon hij Sam niet meer op zijn benen zetten, maar gekke bekken trekken ging nog al te goed. ‘De jongste en de oudste’ zei hij vol trots op 27 januari, bijna een maand na Sams geboorte, maar liefst 91 jaar leeftijdsverschil. Nu is de oudste er niet meer. Na een prachtig leven met mijn lieve oma, waarin ze alles eruit hebben gehaald wat er in zit is niets meer onvoltooid. Het is goed zo, hij heeft een prachtige leeftijd bereikt, maar wat zullen we zijn humor, optimisme, praktische inslag en liefheid en al het andere dat hij was, ontzettend missen! |
Opa en oma 65 jaar getrouwd.
